یکی از موارد مهم در عقد نکاح، شرط ضمن عقد است که در صورت وجود می بایست به شکل واضح و شفاف ذکر گردد تا در صورت لزوم به آن ارجاع شود. در واقع شرط ضمن عقد یک تعهد الزام آور است که توسط برخی از زوجه ها از زوج خواسته می شود و در برخی از موارد نیز دیده می شود که شروط ضمن عقد به دلیل نامعقول بودن قابلیت اجرایی نداشته و در اصطلاح باطل است! که در ادامه به وضوح در مورد آنها بحث خواهیم کرد.
انواع شرط ضمن عقد و بررسی ماهیت آنها
شروط ضمن عقد به دو دسته شروط باطل و شروط صحیح قرار می گیرند. در زیر به انوع شروط صحیح ضمن عقد اشاره می کنیم:
- شرط صفت : خاصیت کمی و کیفی داشته و کاملا مشخص و قابل انجام است.
- شرط فعل : خاصیت فعل یا ترک فعل دارد.
- مثلا اگر شوهر زن دوم بگیرد آپارتمانی را به مالکیت همسر اولش در آورد.
- شرط نتیجه : شرطی که خاصیت فعلی یا ترک فعل نداشته و از همان لحظه عقد نکاح فعال شود.
- برای مثال : حق طلاق که ممکن است زوجه آنرا شرط ضمن عقد بخواهد.
- شروط موجود در سند ازدواج : مانند شراکت دارایی و حق طلاق در پاره ای از موارد مانند مریضی ناعلاج، اعتیاد و …
حال در ادامه به شروط باطل ضمن عقد اشاره می کنیم که بر دو نوع زیر تقسیم می شود:
- شروط باطلی که ابطال کننده عقد نکاح نیست
- شروط باطلی که ابطال کننده عقد نکاح است
شروط باطلی که مبطل عقد نکاح نیستند
این شروط چند نوع دارد که عبارتند از: شرط غیرمقدور، شرط بی فایده و شرط نامشروع
شرط ضمن عقد غیرمقدور چیست
متاسفانه دیده می شود که در شروط ضمن عقد نکاح موارد بسیار نامعقولی خواسته می شود که فراهم کردن آن مقدور نیست. مثال های زیر نمونه های واقعی از شروط ضمن عقد غیرمقدور است که هیچگونه تعهدی را برای شخص ایجاد نمی کند:
- بلند کردن فیل با یک دست!!!
- پرواز کردن!!!
- جمع آوری چند کیلو بال مگس!!!
- و …
شرط ضمن عقد بی فایده چیست
شرط ضمن عقد بی فایده نیز جنبه عقلانی نداشته و این مورد نیز تعهد الزام آوری نخواهد بود. برای مثال:
- دور زدن کره زمین با پای پیاده!!!
- خوردن 100 لیتر آب بصورت یکجا!!!
- و …
شرط ضمن عقد نامشروع چیست
شرط ضمن عقد نامشروع شامل مواردی می شود که بر خلاف موازین دینی و انسانی تعیین می شود. برای مثال:
- شرط بر قتل شخص دیگر
- نداشتن حق طلاق برای زوج
- تغییر دین و …
شروط باطل که مبطل عقد نکاح هستند
این مورد یک اصل دارد که آن هم شرط بر خلاف مقتضای نکاح است! برای مثال در شرط ضمن عقد آورده شود که نباید هیچگونه نزدیکی بین زوج و زوجه برقرار شود که این شرط هم باطل است و هم موجب باطل شدن عقد نکاح می گردد.
تشریح شروط ضمن عقد موجود در سند ازدواج
تعداد 12 شرط عقد نکاح در سند ازدواج وجود دارد که مرد با تایید آنها یکسری وکالت بلاعزل برای حق طلاق را به همسر خود می دهد. این موارد عبارتند از:
- عدم پرداخت نفقه و سایر حقوق واجب به مدت 6 ماه
- بدرفتاری زوج به حدی که ادامه برای زوجه غیرقابل تحمل باشد.
- بیماری خطرناک غیرقابل درمان
- دیوانه شدن مرد
- اشتغال مرد در کاری که حیثیت و آبروی زن لطمه وارد شود.
- محکومیت زوج به بیش از 5 سال
- ابتلای زوج به اعتیاد
- ترک زندگی توسط زوج به مدت 6 ماه بدون عذر موجه
- محکومیت قطعی زوج که مغیر با شئون انسانی و اخلاقی باشد
- بچه دار نشدن مرد پس از 5 سال به جهت عقیم بودن یا مشکلات جسمی دیگر
- مفقود الاثر شدن زوج به مدت 6 ماه
- ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن