قصاص، مجازات قانونی کسی است که مرتکب جنایت علیه دیگران شود. اکثر افراد قصاص را با اعدام یکی می دانند در حالی قصاص دو گونه است: قصاص نفس(اعدام) و قصاص عضو. در این مطلب به موضوع حکم قصاص و شرایط قانونی آن خواهیم پرداخت.
انواع جنایت طبق ماده 289 قانون مجازات اسلامی
- جنایت عمدی
- جنایت غیر عمدی شامل شبه عمدی و خطای محض
جنایت عمدی چیست
طبق ماده 290 مندرج در قانون مجازات اسلامی موارد زیر شامل جنایت عمدی می شوند:
- ارتکاب جنایت با قصد و نیت قبلی باشد. چه در صورتی که مطابق نقشه پیش برود و چه اینکه مرتکب جنایت مشابه نیت قبلی شود.
- ارتکاب جنایت از روی عمد باشد. چه با نیت قبلی انجام شود و چه بدون قصد قبلی. همین که موقع ارتکاب عمدا دست به جنایت بزند، کافیست.
- چنانچه مرتکب بدون قصد ارتکاب جنایت اقدامی را انجام دهد و بداند که اقدام او آسیبی به افراد معمولی نمی زند ولی حین ارتکاب، به افراد بیمار، ضعیف یا پیر آسیب بزند، مرتکب جنایت عمدی شده است.
طبق ماده 294 قانون مجازات اسلامی چنانچه شخصی به دلیل اشتباه در هویت، مرتکب جنایت علیه فرد دیگری شود، جنایت عمدی محسوب می شود. (اگر مجنی علیه و فرد مور نظر مرتکب، مشمول ماده 302 قانون مجازات اسلامی نباشند)
جنایت شبه عمدی چیست
طبق ماده 291 قانون مجازات اسلامی موارد زیر شامل جنایت شبه عمدی می شوند:
- چنانچه ارتکاب جنایت بر علیه مجنی علیه بدون قصد ارتکاب جنایت علیه او انجام شود و فقط با قصد آزار و اذیت وی انجام شود.
- جهل مرتکب نسبت به موضوع جنایت. برای مثال مرتکب با این عقیده که هدف اقدام او آسیب زدن به جسم یا حیوان و یا افراد مشمول ماده 302 قانون مجازات اسلامی است.
- مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات
- مرتکب جرم حدی مستوجب قطع عضو
- مستحق قصاص نفس یا عضو
- متجاوز و کسی که تجاوز او قریب الوقوع است.
- زانی و زانیه در حال زنا نسبت به شوهر زانیه.
- ارتکاب جنایت به سبب تقصیر مرتکب انجام شود.
جنایت خطایی یا خطای محض
طبق ماده 292 قانون مجازات اسلامی موارد زیر شامل خطای محض می شوند:
- ارتکاب جنایت در حال خواب و بیهوشی و مانند آنها
- ارتکاب جنایت به وسیله صغیر و مجنون
- ارتکاب جنایت نه به قصد جنایت بر مجنی علیه باشد و نه به قصد ارتکاب کار غیرقانونی. برای مثال به قصد شکار تیر رها کند و تیر به فردی برخورد کند.
شرایط تحقق حکم قصاص
تساوی در آزاد بودن و بنده بودن: ارتکاب جنایت انسان آزاد بر برده، قصاص ندارد و مجرم به پرداخت دیه محکوم می شود.
یکی بودن دین: ارتکاب جنایت مسلمان بر غیرمسلمان قصاص ندارد و مجرم به پرداخت دیه و تعزیر محکوم می شود.
طبق ماده 301 قانون مجازات اسلامی جانی پدر مجنی علیه نباشد: ارتکاب جنایت جانی بر فرزند خود قصاص ندارد و مجرم به پرداخت دیه و کفاره و تعزیر محکوم می شود.
بلوغ و عقل: ارتکاب جنایت فرد نابالغ یا دیوانه قصاص ندارد. همچنین است ارتکاب جنایت انسان بالغ و عاقل بر دیوانه. وی فقط به پرداخت دیه محکوم می شود.
مهدورالدم نبودن مجنی علیه: ارتکاب جنایت علیه فردی که ریختن خون وی مباح است(برای مثال به دلیل ارتداد) قصاص ندارد.
نکات مهم در خصوص حکم قصاص
- طبق ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی وقوع جنایت به سبب ترک وظیفه یا ترک فعل توسط شخص، با وجود دارا بودن توانایی انجام آن فعل، بر عهده این شخص است. برای مثال چنانچه پزشک یا پرستار ترک وظیفه کنند و موجب مرگ یا آسیب جسمی به بیمار شوند.
- طبق ماده ۳۰۴ قانون مجازات اسلامی ارتکاب جنایت عمدی علیه انسان نابالغ، قصاص دارد.
- طبق ماده ۳۰۵ قانون مجازات اسلامی ارتکاب جنایت عمدی علیه انسان دیوانه، علاوه بر پرداخت دیه محکومیت به تعزیر است.
- طبق ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی ارتکاب جنایت عمدی علیه جنین، قصاص ندارد و مرتکب علاوه بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری محکوم می شود. اما اگر جنینی زنده متولد شود ولی جنایت قبل از تولد، منجر به نقص یا مرگ او پس از تولد شود و یا نقص او بعد از تولد باقی بماند، منجر به قصاص جانی می شود.
- طبق ماده ۳۰۷ قانون مجازات اسلامی حکم ارتکاب جنایت به موجب مستی و عدم تعادل روانی(در اثر مصرف قرص های روان گردان و …) قصاص است. ولی اگر ثابت شود که مرتکب در چنین حالتی هیچ اختیاری از خود نداشته است، علاوه بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری محکوم می شود. چنانچه مرتکب با علم به ماده قانونی فوق الذکر، قبلاً خود را برای چنین عملی مست کند و یا با علم به اینکه دست به ارتکاب جنایت در حالت مستی و عدم تعادل روانی خواهد زد؛ جنایت، عمدی محسوب می شود.
- طبق ماده ۳۱۰ قانون مجازات اسلامی حکم ارتکاب جنایت عمدی غیر مسلمان علیه مسلمان، ذمی، مستامن و معاهد، قصاص است. برعکس حکم ارتکاب جنایت مسلمان، ذمی، مستامن و معاهد، علیه غیرمسلمانی که ذمی، مستامن و معاهد نیست، قصاص نیست و مرتکب به مجازات تعزیری محکوم می شود.
لزوم ارتباط با وکیل مجرب در خصوص حکم قصاص
برای اینکه بتوانید به حق خود برسید و یا بی گناهی خود یا اطرافیانتان را در برابر حکم قصاص ثابت کنید حتما می بایست با یک وکیل مجرب در حوزه کیفری در ارتباط باشید.