استرداد جهیزیه

اموال منقولی که برای استفاده در زندگی مشترک از سوی زن به منزل شوهر آورده می شود، جهیزیه می نامند. تکلیف قانونی و شرعی بر ضمه زن مبنی بر آوردن جهیزیه به منزل شوهر وجود ندارد. در واقع تهیه اسباب زندگی بر عهده شوهر است. اما در کشور ما بردن جهیزیه توسط دختر به منزل شوهر، امری شایع است. با این حال، مالکیت جهیزیه برده شده متعلق به زن است. از این رو در صورت تصمیم به جدایی زوجین از همدیگر، زوجه می تواند درخواست استرداد جهیزیه نماید.

بردن جهیزیه بدون اجازه شوهر

لازم به ذکر است نیازی به اجازه شوهر برای استرداد جهیزیه نیست. اما استرداد جهیزیه بدون مجوز دادگاه، بهتر است در حضور چند نفر از همسایگان به عنوان شاهد انجام گیرد.

روش های قانونی استرداد جهیزیه

• توافق طرفین جهت استرداد جهیزیه
• اقدام از طریق لیست جهیزیه
• شهادت شهود

استرداد جهیزیه با سیاهه

طی مراسم عروسی و بردن جهیزیه عروس به منزل داماد، خانواده عروس یک لیست از جهیزیه(سیاهه) شامل نام، قیمت و مدل اقلام جهیزیه، تهیه می‌کنند. لیست تهیه شده توسط داماد و چند نفر شاهد(ترجیحا مردان و از فامیل های داماد) امضا می شود. چنانچه سیاهه جهیزیه به امضای داماد و شاهدین نرسد، آن برگه از درجه اعتبار ساقط شده و هیچ اعتباری در دعوای استرداد جهیزیه نخواهد داشت. در برخی از شهرهای ایران، چند قلم از جهیزیه توسط داماد تهیه می‌شود. اگر این اقلام در لیست جهیزیه ذکر شوند، در زمان استرداد جهیزیه، در صورت اثبات مالکیت آنها توسط زوج، زوجه حق استرداد آنها را بعنوان جهیزیه خود نخواهد داشت.

نحوه دادخواست استرداد جهیزیه

• ارسال اظهارنامه رسمی استرداد جهیزیه توسط زوجه به زوج
• مشورت با وکیل، در صورت عدم توجه و بازپس ندادن جهیزیه از جانب زوج
• اعطای وکالت به وکیل خانواده
• ثبت نام در سیستم ثنا
• طرح دادخواست استرداد جهیزیه توسط زوجه از زوج(تنها اقلام باقی مانده از جهیزیه قابل استرداد هستند.)
• پیوست مدارک اثبات کننده جهیزیه از قبیل سیاهه یا فاکتور خرید به دادخواست
• طرح دادخواست تامین(جهت اطمینان زوجه از امنیت اقلام جهیزیه از بابت تضییع و تفریط)
• ابلاغ دادخواست تامین به زوج
• اجرای دادخواست تامین

روند رسیدگی دادگاه به پرونده استرداد جهیزیه

• تقدیم دادخواست با عنوان استرداد جهیزیه به مجتمع قضائی دادگاه‌های خانواده
• ثبت دادخواست و ضمائم آن در این مرجع
• فرستادن دادخواست و ضمائم به یكی از دادگاه‌‌های خانواده
• تقدیم پرونده استرداد جهیزیه توسط دفتر دار شعبه به قاضی دادگاه
• ملاحظه و احراز دادخواست و سایر محتویات پرونده توسط قاضی
• صدور دستور تعیین وقت جلسه رسیدگی توسط قاضی خطاب به دفتر خود
• تعیین وقت جلسه رسیدگی توسط دفتردار
• ابلاغ وقت تعیین شده به طرفین دعوا
• حضور خواهان و خوانده دعوا در جلسه رسیدگی
• ارائه پرونده شهود توسط خواهان در دادگاه برای اثبات ادعای خویش
• صدور حکم استرداد

مرجع صالح رسیدگی

شورای حل اختلاف: اگر بهای جهیزیه کمتر از 20 میلیون باشد.
دادگاه خانواده: اگر بهای جهیزیه بالای 20 میلیون باشد.

موارد مهم و لازم به ذکر در دادخواست

• مشخصات خواهان(زوجه) اعم از نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
• مشخصات خوانده(زوج) از قبیل نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
• تعیین نوع خواسته و ارزش آن
• تعهدات قابل مطالبه زوجه از جانب زوج
• تعهدات قابل استناد در دعوی
• شرح ضمائم ضروری دادخواست از جمله برگه لیست جهیزیه، شهادت شهود
• امضا و اثر انگشت خواهان(زوجه)

ضمائم دادخواست استرداد جهیزیه

• سند ازدواج یا کپی برابر با اصل آن
• شناسنامه و کارت ملی
• لیست جهیزیه
• اگر سیاهه موجود نباشد، شهادت شهود
• دو نسخه از شرح دادخواست
• پیوست اظهارنامه، در صورت عدم پاسخ و توجه زوج
• پیوست مدارک دادخواست دهنده و مشخصات وی، در صورت تنظیم دادخواست از جانب فردی غیر از شخص خود خواهان(وکیل یا قیم)

هزینه و مدت زمان استرداد جهیزیه

هزینه بسته ‌بندی و استرداد جهیزیه بر عهده زوجه است. طبق تعرفه دستگاه قضائی هزینه استرداد، حدود 3 و نیم درصد از ارزش کل اقلام جهیزیه است. مدت زمان لازم جهت استرداد، از زمان اقدام تا دریافت آن 1 ماه تا حداکثر 3 ماه طول می کشد.

اعتراض به حکم استرداد جهیزیه

امکان اعتراض از جانب زوج به حکم صادر شده وجود دارد. از جمله دلایل اعتراض می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ثبت لوازم مضاف تهیه شده توسط زوج در طول زندگی در لیست جهیزیه
• ذکر لوازم جایگزین تهیه شده توسط زوج به جای اقلام جهیزیه خراب یا مستهلک شده در لیست جهیزیه

بنابراین دادخواست استرداد جهیزیه فقط در ارتباط با آنچه از جهیزیه اصلی باقی مانده است، می باشد.

جرائم مربوط به جهیزیه

محکوم کردن زوج به جرم نقصان یا اتلاف جهیزیه(خیانت در امانت)، امکان پذیر نیست. چون جرم خیانت در امانت مربوط به اموالی است که استرداد آنها حتمی باشد. اما جهیزیه به عنوان امانتی که قرار است روزی به زوجه بازگرداننده شود، به زوج سپرده نمی شود. بلکه آوردن جهیزیه از طرف زوجه مبنی بر همراهی و کمک وی در شروع زندگی مشترک به زوج است. مطمئنا زوج نیز از روی قصد و قرض منجر به نقصان یا اتلاف جهیزیه نخواهد شد. بنابراین اقدامات ناخواسته علیه سالم ماندن اقلام جهیزیه، جرم محسوب نمی شود. تنها زمانی که در اثر بروز اختلاف بین زوجین و داشتن قصد جدایی، زوجه، زوج را از استفاده ممنوع کند، هرگونه استفاده‌ از آن اقلام با سوء نیت، استعمال محسوب شده و وارد آوردن خسارات به آنها خیانت در امانت محسوب می شود. در قانون برای فروش جهیزیه توسط شوهر، عنوان خاصی بیان نشده است. اقدام فوق ممکن است با مصادیق سرقت، فروش مال غیر، خیانت در امانت و … محاکمه شود.

سخن پایانی

بعد از صدور رای قطعی دادگاه، زوج موظف است مطابق لیست، همه اقلام جهیزیه را به زوجه پس دهد. چنانچه عین آن اقلام موجود نباشد، زوج باید مثل آن و یا قیمت آن را به زوجه مسترد نماید. بررسی و تشخیص ارزش شهادت شهود به نظر قاضی دادگاه بستگی دارد. اطلاعات مورد نیاز باید به طور کامل در دادخواست قید شوند. در غیر اینصورت اخطاریه ای به خواهان جهت تکمیل دادخواست فرستاده می شود. عدم پیگیری اخطاریه، منجر به رد دادخواست خواهان می‌گردد. اجرای دادخواست تامین بدین صورت خواهد بود که جهیزیه توسط قانون بازداشت می شود تا از جابجایی و اختفای آنها توسط زوج جلوگیری شود.