اعاده دادرسی

بروز هرگونه اشکال در دادرسی نیازمند بررسی مجدد پرونده است. اعتراض به حکم صادره قطعی و درخواست پیگیری پرونده های مختومه، از طریق اعاده دادرسی امکان پذیر است. اعاده در لغت به معنای بازگرداندن است. با درخواست محکوم علیه(خوانده یا متهم)، پرونده با وجود صدور حکم قطعی، مجددا در دادگاه صادر کننده حکم، مورد بررسی قرار گیرد.

علل اعاده دادرسی

تحقق و اثبات یکی از دلایل زیر جهت درخواست اعاده دادرسی ضروری است:

مغایرت رای صادره با قوانین آشکار شرعی بنابه تشخیص رئیس قوه قضائیه
عدم تطابق موضوع حکم صادره با ادعای خواهان
حکم صادر شده بیش از خواسته خواهان باشد.
عدم تطابق مفاد حکم صادره به جهت استناد به مواد قانونی متضاد با هم
صدور حکم متفاوت در ارتباط با پرونده ای که قبلا در همان دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و حکم صادر شده است.
تقلب فرد مقابل دعوی(مثل شهادت دروغ) که در حکم صادره تاثیر گذار بوده است.
اثبات اینکه حکم با استناد به اسناد جعلی صادر شده است.
دستیابی به مدارکی که بر حق بودن فرد درخواست کننده اعاده دادرسی را ثابت نماید.

انواع اعاده دادرسی

اعاده دادرسی اصلی
اعاده دادرسی طاری

در نوع اول، اعاده دادرسی به طور مستقل توسط کسی که حکم به ضرر او صادر شده، درخواست می شود. دادخواست ارائه شده به همان دادگاه صادر کننده حکم(چه دادگاه بدوی و چه دادگاه تجدیدنظر) تقدیم می گردد. در نوع دوم، اعاده دادرسی نسبت به حکمی انجام می گیرد که در حین دادرسی به عنوان دلیل و مدرک ارائه می گردد. بدین صورت که یکی از طرفین دعوی مطابق حکم صادره قطعی برای محکمه ای دیگر، ادله ای به منظور اثبات ادعای خود ارائه می دهد.

مهلت درخواست اعاده دادرسی

افراد مقیم ایران: 20 روز
افراد مقیم خارج از کشور: 2 ماه

لازم به ذکر است مهلت اعاده دادرسی نسبت به احکام قطعی که به صورت حضوری صادر شده اند، از تاریخ ابلاغ حکم آغاز می شود ولی در ارتباط با احکام غیابی صادره، با انقضای مهلت درخواست تجدیدنظر و واخواهی آغاز می گردد. چنانچه عدم اقدام فرد جهت ارائه دادخواست اعاده دادرسی بنابه دلایل موجه باشد، در صورت تایید دلیل وی، امکان قبول دادخواست بعد از اتمام مهلت مقرر نیز وجود دارد. در غیر اینصورت دادخواست وی رد خواهد شد.

از جمله دلایل موجه عبارتند از:

بیمار بودن متقاضی
تحت بازداشت بودن
فوت اعضای خانواده وی
بروز حوادث غیر مترقبه مثل زلزله

مراحل درخواست اعاده دادرسی

تنظیم دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضائی
پرداخت هزینه
تقدیم دادخواست به دادگاه صادر کننده حکم قطعی توسط دفتر خدمات قضائی
بررسی پرونده توسط دادگاه
اظهارنظر دادگاه نسبت به اساس دادخواست
قبول یا رد دادخواست براساس وجود شرایط مربوطه. اعم از عدم انقضای مهلت مقرر، تحقق علل ارائه دادخواست، تناسب ادله متقاضی با موضوع دادخواست و دارا بودن ادله به جهت شرایط قانونی
- حالت اول: قبول دادخواست
  - خارج شدن پرونده از وضعیت مختومه
  - تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین
  - تشکیل جلسه رسیدگی
  - رسیدگی به ماهیت دعوی و دلایل بیان شده
  - در صورت قبول دلیل و ادعای دادخواست کننده، حکم قبلی نقض و حکم مقتضی صادر می گردد.
  - در صورت رد دلایل و ادعا، حکم قبلی تایید خواهد شد.
- حالت دوم: رد دادخواست
  - صدور قرار رد دادخواست
  - مختومه شدن پرونده

موارد پذیرش درخواست اعاده دادرسی در پرونده های کیفری

احراز زنده بودن مقتول بعد از صدور حکم قصاص قاتل
اثبات جعلی بودن اسناد و شهادت دروغین شاهدان که حکم براساس آنها صادر گشته
محکومیت چند نفر به جهت ارتکاب یک جرم و احراز عدم امکان وقوع جرم توسط اشخاص بیشتر
محکومیت دو شخص در ارتباط با جرم واحد و اثبات بی گناهی یکی از آنها
صدور احکام مختلف در ارتباط با ارتکاب جرم مشابه
ارائه ادله جدید جهت اثبات بی گناهی فرد محکوم، بعد از صدور حکم قطعی
صدور مجازات بیش از حد نصاب
احراز جرم نبودن عمل ارتکابی

نحوه اجرای حکم بعد از قبول دادخواست

در ارتباط با پرونده مالی اگر بتوان از طرف مقابل دادرسی که حکم قبلی به نفع وی صادر شده بود، تامین یا خسارت اخذ نمود، اجرای حکم قبلی ادامه پیدا می کند. در غیر اینصورت، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف می شود.
در ارتباط با پرونده غیر مالی، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف می شود.
در ارتباط با پرونده های مشمول حکم اعدام یا قطع عضو، در صورت ارائه دادخواست اعاده دادرسی، بلافاصله و بدون طی مراحل پذیرش یا رد دادخواست، اجرای حکم متوقف می گردد.
در صورت توقف اجرای حکم بنابه درخواست اعاده دادرسی و در ادامه، رد دادخواست، عملیات اجرائی به حالت قبلی بازگردانده می شود.

نکات مهم و پایانی

علاوه بر رئیس قوه قضائیه، افراد زیر نیز می توانند در صورت خلاف شرع دانستن حکم صادره، مراتب را به ایشان اطلاع داده و بدین ترتیب صورت پذیرد:
- رئیس دیوان عالی کشور
- رئیس کل دادگستری هر استان
- دادستان کل کشور
- رئیس سازمان قضائی نیروهای مسلح
- دادستان اجرای احکام
امور مرتبط با اعاده دادرسی عبارتند از:
- امور مدنی
- امور کیفری
- دیوان عدالت اداری
- داوری
- دادگاه نظامی
- قوه قضائیه
- دادگاه روحانیت
از جمله سایر احکامی که می توان در ارتباط با آنها درخواست اعاده دادرسی نمود، احکام صادره از دادگاه بدوی به موجب واخواهی یا تجدیدنظر خواهی است. برای مثال:
- احکام غیابی صادره
- احکام صادره در دعاوی مالی با ارزش خواسته بیش از 3 میلیون ریال
- احکام صادره در دعاوی غیر مالی
- احکام صادره در ارتباط با موضوعاتی که اعتراض نسبت به حکم در خارج از مهلت مقرر صورت پذیرد.
چنانچه دادخواست اعاده دادرسی در ارتباط با قسمتی از حکم باشد، در صورت قبول دادخواست و پذیرش ادله، فقط همان بخش از حکم نقض می شود.
اگر اعاده دادرسی به جهت مغایرت دو حکم صورت پذیرد، در صورت قبول دادخواست و پذیرش ادله، حکم دوم نقض می شود.
اگر اقدام متقاضی اعاده دادرسی در ارتباط با حکم صادره از دادگاه بدوی و یا دادگاه تجدیدنظر باشد، باید جهت ارائه دادخواست به دادگستری استان مربوطه مراجعه نماید.
اگر اقدام متقاضی اعاده دادرسی در ارتباط با حکم صادره از دیوان عالی کشور باشد، باید جهت ارائه دادخواست به دادستانی کل کشور مراجعه نماید.
اگر اقدام متقاضی اعاده دادرسی در ارتباط با حکم صادره از سازمان قضائی نیروهای مسلح باشد، باید جهت ارائه دادخواست به حوزه نظارت سازمان قضائی نیروهای مسلح در همان استان مراجعه نماید و یا می توان به ریاست سازمان قضائی نیروهای مسلح در استان تهران مراجعه نمود.