بعد از جاری شدن عقد نکاح، رابطه زن و شوهری آغاز شده و زوجین موظف به انجام وظایف خود در قبال یکدیگر خواهند بود. واژه تمکین به معنای تن دادن است و منظور از آن اطاعت زن در مقابل خواسته های شوهر و انجام وظایفش در مقابل اوست. با وجود اینکه مفهوم تمکین شامل آقایان نیز می شود (از قبیل پرداخت نفقه و تامین هزینه های زن و زندگی) و طرح دعوی توسط زن نیز قابل پیگیری بوده و در صورت عدم تمکین مرد، زن حق طلاق خواهد داشت. اما در زبان عامیانه این عبارت در مورد زن ها استفاده می شود. همان طور که گفته شد، زوجین ملزم به تمکین از هم هستند. اما برخی مواقع یکی از زوجین (معمولا زن) از تمکین خودداری می کند. تحت چنین شرایطی اگر مسئله توسط خود زوجین قابل حل نباشد، زوج مجبور به اقدام از طریق دادگاه خانواده و ارائه دادخواست عدم تمکین و خواستار صدور حکم الزام به تمکین خواهد شد.
معنای الزام به تمکین
چنانچه شخصی بدون داشتن دلایل موجه، از تمکین در برابر دیگری امتناع کند، باید به صورت قانونی ملزم نمود که به وظایف زناشویی خود عمل نماید. الزام به تمکین تنها از جانب حکم دادگاه قابل اجراست و خود زوجین حق ندارند با توسل به زور همسر خود را ملزم به تمکین از خود نمایند. حتی با وجود صدور حکم دادگاه نیز، نمی توان شخص را مجبور به تمکین نمود. البته عدم اطاعت از حکم دادگاه عواقبی(از جمله لغو دریافت حق و حقوق وی از جانب همسر) را به دنبال خواهد داشت. در واقع اگر زوجه رای دادگاه را اجرا نکند ناشزه محسوب می شود.
تمکین عام چیست
بدین معناست که زن باید در منزل شوهر یا مکان دیگر که شوهر انتخاب نماید سکونت یابد تا در دسترس شوهرش باشد و به گفته های وی عمل نماید تا ناشزه محسوب نشود. طبق ماده 1114 قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی گزیند. مگر آنکه اختیار تعیین منزل طی عقد به زن داده شده باشد.
تمکین خاص چیست
به معنای تمکین جنسی یا به عبارتی اطاعت زن در قبال مرد مبنی بر برقراری رابطه جنسی با وی است.
زن ناشزه چیست
نشوز به معنای عدم انجام وظایف زناشویی از سوی زن است و زن نشوز کننده ناشزه نامیده می‌شود. وظایف و حقوق زوجین نسبت به هم توسط اسلام و قانون اسلامی تعیین شده است. فرد سرپیچی کننده از این قوانین را ناشزه می نامند. در مقابل نشوز، تمکین قرار دارد.
مراحل دادخواست الزام به تمکین
- ثبت دادخواست الزام به تمکین در دفاتر خدمات الکترونیک قضائی توسط زوج یا وکیل وی
- فرستادن اظهارنامه لزوم تمکین و بازگشت، به زن
- تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده
- برگزاری دادگاه خانواده در محل اقامت زوجه
- شنیدن اظهارات طرفین در دادگاه و دعوت زوجین به اصلاح
- اثبات مقدمات و ملزومات تمکین زن از جمله تهیه مسکن و نیازهای خانه و خانواده
- ابلاغ رای تمکین در صورت خودداری و یا امتناع زوجه
- ارائه فرصت 20 روزه به زوجین جهت اعتراض و تجدید نظر خواهی از طریق ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضائی
- صدور حکم قطعی به نفع شوهر
- درخواست صدور اجرائیه حکم الزام به تمکین توسط مرد
مدارک لازم برای طرح دعوای الزام به تمکین
- سند ازدواج
- شناسنامه و کارت ملی زوج
- اجاره نامه یا سند مالکیت منزل
- اظهارنامه مبنی بر دعوت رسمی از زوجه به زندگی مشترک
- استشهادنامه مبنی بر ترک منزل مشترک از طرف زوجه
همان طور که گفته شد، مرد باید شرایط تمکین زن (از جمله تهیه مسکن) را فراهم آورد و ادامه درصورت عدم تمکین زن می تواند درخواست الزام به تمکین نماید. در غیر اینصورت چنین حقی ندارد.
الزام به تمکین در دوران عقد
چنانچه زوج در دوران نامزدی درخواست الزام به تمکین زوجه نماید، زوجه باکره می تواند از حقی که قانون به وی قائل شده (حق حبس) استفاده نماید. بدین صورت که تا زمانی که زوج مهریه وی را نپرداخته باشد، از شوهرش تمکین نخواهد کرد. تحت چنین شرایط زوج باید درخواست خود را رد نماید. البته باید این نکته را یادآور شد که اگر زوجه قبلا از زوج تمکین عام کرده و به وظایف عمومی خود در قبال شوهر عمل کرده باشد(حتی اگر باکره باشد) نمی تواند از حق حبس خود استفاده نماید. اگر دادخواست تقسیط مهریه از سوی زوج به دادگاه داده شود و مهریه نیز تقسیط شود، حق حبس زوجه تا پایان پرداخت کل مهریه پابرجاست. برخی از قضات معتقدند که اگر مهریه زوجه عندالاستطاعه باشد، وی حق حبس نخواهد داشت.
موارد موجه عدم تمکین زوجه
- امتناع زن از برقراری رابطه زناشویی در دوره عادت ماهانه یا دوره نفاس
- امتناع زن از برقراری رابطه جنسی با مرد که دچار امراض مقاربتی شده
- استناد به حق حبس زوجه باکره به شرط عدم تمکین عام
- اثبات ترس زن مبنی بر رساندن ضرر جانی یا مالی یا … بر وی از جانب شوهر
- اثبات سوء رفتار و سوء معاشرت زوج با وی(برای مثال: ضرب و جرح، اعتیاد شدید، مصرف بی رویه الکل، توهین، تهدید)
- عدم تهیه مسکن و ملزومات زندگی برای زوجه
- عدم اجازه زوج جهت بیرون رفتن از منزل برای موارد اضطراری زوجه(مراجعه اضطراری به پزشک)
- عدم اجازه شوهر در مشرف شدن به حج واجب زن
- عدم توانایی پرداخت نفقه توسط زوج
- رد دادخواست تمکین
- اثبات صوری بودن درخواست تمکین توسط مرد و عدم علاقه وی به زوجه و ادامه زندگی
آثار عدم تمکین زن
- تعلق نگرفتن نفقه، اجرت المثل و نحله به وی
- امکان صدور مجوز ازدواج مجدد برای مرد
- محروم شدن زن از نصف دارائی در صورت عدم تمکین
- طرح دعوای الزام به تمکین از جانب شوهر
- دشواری طلاق یک طرفه زوجه با فرض محکومیت در دعوای الزام به تمکین زوجه
نکات پایانی و جمع بندی
- از مصادیق بارز عدم تمکین عام، ترک منزل مشترک و عدم وفاداری به شوهر و خیانت به وی است.
- مهریه زن در صورت عدم تمکین به وی تعلق می گیرد.
- حق طلاق به زن ناشزه ای که حق طلاق وی ضمن عقد قید شده باشد، به وی تعلق می گیرد.
- مدت زمان خاصی در قانون برای تبعیت زوجه از حکم الزام به تمکین در نظر گرفته نشده است و زوجه می‌تواند هر زمان که شرایط مهیا بود تمکین کند. ولی به طول انجامیدن عدم تمکین مبنی بر صحت عدم تمکین و نشوز وی خواهد بود.
4 دیدگاه. Leave new
سلام اگر مرد بگوید که مهریه و نفقه میدهم و طلاق نمیدم و زندگی هم نمیکنم و زن بخواهد که زندگی کند چه راهی وجود دارد؟
ترک زندگی مشترک توسط مرد از مصادیق عسر و حرج برای زن می باشد و به این استناد می تواند تقاضای طلاق به صورت یک طرفه نماید؛ ولی راه قانونی برای اینکه یکی از زوجین را ملزم به ادامه زندگی مشترک نماید، وجود ندارد
با سلام من زنم سه ماهه که ازدواج کردیم و توی این مدت کلا 15روز در کنار من بوده و هر دفعه به بهانه هایی رفته شهر خودشون الآن هم نزدیک به ده روزه که رفته و قصد برگشت نداره آیا من میتوانم درخواست عدم تمکین بدم
با سلام
بله؛ در صورت ترک زندگی مشترک توسط خانم شما می توانید حکم الزام به تمکین دریافت کنید ولی در نظر داشته باشید این حکم فقط از این جهت به درد شما می خورد که می توانید بعداً از پرداخت نفقه امتناع کنید و همچنین به استناد حکم دریافتی می توانید تقاضای ازدواج مجدد مطرح کنید ولی این باعث نمی شود که دادگاه همسرتان را ملزم کند که به زندگی مشترک برگردد